Urticaria - galbulten, netelroos

Urticaria (urtica = brandnetel) is de medische naam voor netelroos of galbulten. Het is een huiduitslag die vaak heftig jeukt.

De huiduitslag ontwikkelt zich in korte tijd. De afzonderlijke plekken trekken meestal binnen enkele uren weg maar altijd binnen 24 uur. Het begint met rode vlekjes die daarna kunnen overgaan in verdikte rode of bleke plekken. De huidafwijkingen kunnen samenvloeien tot grotere plekken. Een dergelijke plek noemen we een urtica of kwaddel. Het ziektebeeld in zijn geheel heet urticaria. We spreken van acute urticaria als de periode waarin de urticaria optreedt in totaal niet langer dan 6 weken duurt. Dit is meestal het geval. Op een duur langer dan 6 weken spreken we van chronische urticaria. Bijna een kwart van de bevolking krijgt in de loop van zijn/haar leven urticaria. De aandoening komt voor bij zowel jongens als meisjes en op alle leeftijden.

Hoe ontstaan urticaria?

Bij netelroos (urticaria) speelt histamine een belangrijke rol. Histamine zit opgeslagen in bepaalde cellen in de huid, vooral in mestcellen. Deze cellen horen bij het afweersysteem. Als ze geprikkeld worden, geven ze histamine af. Daardoor verwijden de bloedvaten en wordt de huid rood. Ook kan er vocht uit de bloedvaten lekken, wat zwelling geeft. Histamine zorgt daarnaast voor jeuk.

 De prikkels die histamine vrijmaken, kun je verdelen in deze groepen:

• Fysische prikkels (lichamelijke inspanning, plaatselijke druk op de huid, koude, warmte, zonlicht, water, trillingen): deze urticaria worden induceerbare urticaria genoemd.
• Geneesmiddelen (vooral pijnstillers en antibiotica)
• Acute en chronische infecties (met name door virussen en parasieten)
• Allergie voor voedingsmiddelen (bijvoorbeeld pinda, noten, schaal- en schelpdieren en fruit) - Voedseltoevoegingen (kleurstoffen, conserveringsmiddelen en smaakversterkers)
• Insectensteken en beten (vlooien, mijten, luizen, muggen, wespen)
• Allergie voor ingeademde producten (schimmelsporen, dierlijke huidschilfers)
• Contactallergieën
• Interne ziekten

Soms zijn er meerdere prikkels tegelijk die urticaria (netelroos) kunnen uitlokken. Sommige prikkels, zoals kou of bepaalde pijnstillers, kunnen bestaande klachten erger maken. Bij mensen met chronische urticaria wordt in de meeste gevallen (60-90%) geen duidelijke oorzaak gevonden. Dan heet het ‘chronische spontane urticaria’. Urticaria zijn meestal niet erfelijk, maar komen soms wel vaker voor in bepaalde families. Dat geldt vooral bij bijzondere vormen, zoals koude-urticaria of zonlichturticaria.

Wat zijn de verschijnselen?

Een typische urtica (ook wel kwaddel genoemd) is een rode, opgezwollen plek die erg jeukt. Vaak is het midden van de plek wat lichter van kleur. De plekken kunnen groter worden en in elkaar overlopen. Wat typisch is: ze verdwijnen meestal binnen een paar uur en laten geen sporen achter op de huid. Urticaria kunnen overal op het lichaam voorkomen, zoals op de armen, benen, romp of in het gezicht. Als de oorzaak van buitenaf komt, ontstaan de plekken meestal op de plaats van contact. Bijvoorbeeld: drukurticaria komt vaak voor op knieën, handpalmen en voetzolen. Urticaria door insectenbeten zie je vaak op de onderarmen en onderbenen.

Bijzondere vormen van urticaria:

• Inspanningsurticaria: kleine, jeukende bultjes door zweten, inspanning of warmte.
• Urticaria factitia (dermografisme): jeukende strepen na wrijven of krassen over de huid. Dit komt bij 3-5% van de mensen voor.
• Koude-urticaria: bulten na afkoeling van de huid, bijvoorbeeld bij zwemmen in koud water. Soms kan dit gevaarlijk zijn.
• Vertraagde drukurticaria: pijnlijke zwellingen op drukplaatsen, vaak rond gewrichten. Deze vorm is lastig te behandelen.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Artsen herkennen urticaria meestal makkelijk. Ze stellen vragen om de oorzaak te achterhalen. Samen met de patiënt zoeken ze naar mogelijke triggers. Vaak is verder onderzoek niet nodig. Alleen als er een duidelijke aanwijzing is, wordt gericht onderzoek gedaan.

Wat is de behandeling?

De behandeling bestaat uit het vermijden van de uitlokkende prikkel, wanneer die tenminste bekend is. Bij urticaria worden vaak antihistaminica voorgeschreven. Deze medicijnen remmen de werking van histamine, een stof die zorgt voor jeuk, roodheid en zwelling.

Bij chronische urticaria helpt een normale dagdosering antihistmine meestal goed. Als de klachten toch blijven, kan de arts adviseren om de dosering tijdelijk te verhogen, tot maximaal 4 keer de normale hoeveelheid per dag. Dit gebeurt altijd in overleg met de arts.

Gebruik antihistaminica altijd volgens het advies van je arts of apotheker.

Wat zijn de vooruitzichten?

In de meeste gevallen is deze huidaandoening van korte duur (acute urticaria). Soms zelfs zo kort dat de verschijnselen alweer weg zijn, voordat men besloten heeft naar de huisarts te gaan. Niettemin zijn er mensen bij wie urticaria langdurig optreden en zelfs maanden tot jaren kan voortduren (chronische urticaria).

Voor informatie over patiëntenorganisaties verwijzen wij u naar de website van Huidpatiënten Nederland. www.huidpatienten-nederland.nl en www.nvdv.nl