Lichen ruber planus

Lichen planus, ook wel “lichen ruber planus” genoemd, is een chronische, jeukende ontstekingziekte van de huid en de slijmvliezen. Lichen ruber planus betekent letterlijk “verharde rode vlakke bultjes” en dit is precies hoe de huidziekte eruit ziet. Naar schatting komt de aandoening voor bij 1% van de wereldbevolking. Mensen van alle rassen en zowel mannen als vrouwen kunnen deze ziekte krijgen, en meestal rond middelbare leeftijd (tussen de 30ste en 60ste jaar). Studies hebben tot nu toe geen erfelijke factor bij deze huidziekte kunnen aantonen. Lichen planus is NIET besmettelijk.

Hoe ontstaat lichen ruber planus ?

De oorzaak is onbekend. Wel zijn er vele mogelijke verklaringen gegeven over de ontstaanswijze ervan.

• De meeste studies tonen aan dat lichen planus een soort auto-immuunziekte is. Dit houdt in dat de ontstekingscellen, die normaal indringers van buiten het lichaam bestrijden (tegen virussen en bacteriëen), nu lichaamseigen delen van de huid en de slijmvliezen aantasten.
• Lichen planus kan ook ontstaan na het gebruik van medicijnen tegen hoge bloeddruk, hartaandoeningen en gewrichtsklachten.
• Verder zijn er ook bewijzen gevonden dat bij lichen planus toch sprake is van een mogelijke infectie, waarbij de aard van het micro-organisme (virus ? bacterie ?) nog onbekend is.
• De vorm waarbij lichen planus uitsluitend in het mondslijmvlies voorkomt is gerelateerd aan de aanwezigheid van vaak vele, amalgaamvullingen in het gebit. Een verklaring hiervoor is nog niet bekend. Een contactallergie op kwik of amalgaam is mogelijk aanwezig, maar niet altijd aantoonbaar.

Hoe ziet lichen ruber planus eruit ?

We zien meerdere platte paars-rode bultjes die vooral voorkomen op de binnenkant van de polsen en de enkels, maar ook op de onderrug, en de nek. Op de scheenbenen en enkels ziet men soms dikke verharde plekken. Lichen planus kan echter op alle plaatsen van het lichaam voorkomen, zelfs op het behaarde hoofd. In ongeveer 20% van de gevallen geven de afwijkingen vrijwel geen klachten en zijn ze bovendien gering van omvang. In de andere 80% is jeuk de meest voorkomende klacht. De jeuk kan zeer hevig zijn. Lichen planus toont de zogenaamde “Koebner fenomeen”. Op de plaatsen waar hevig gekrabd is of een wondje is geweest ontstaat een typische lichen planus afwijking. Een vervelende plaats om lichen planus te hebben vormt de slijmvliezen. Vooral in de mond, aan de binnenkant van de wangen, op het tandvlees of de tong kan lichen planus zitten, vaak zonder dat men zich dat bewust is. We zien dan fijne witte lijntjes en stipjes. Vaak worden deze plekjes voor het eerst bij toeval opgemerkt tijdens een tandartscontrole of door de dermatoloog. Veel ongemak geven ook lichen planus plekken op de penis (eikel) en de vagina. Niet zelden gaan deze plekjes over in pijnlijke wondjes en zweertjes. In ongeveer 10% van lichen planus zijn ook de nagels aangetast. De veranderingen bestaan uit in de lengterichting verlopende ribbeltjes, gleufjes en spleten. In ernstige gevallen kan de nagel er zelfs afvallen en niet meer terugkomen.

KAN UIT LICHEN PLANUS IN DE MOND KANKER ONTSTAAN ?
Er bestaan momenteel tegenstrijdige berichten over de relatie van lichen planus in de mond en huidkanker. Tot nu toe zijn de bewijzen hiervoor echter niet overtuigend zodat we ervan moeten uitgaan dat lichen planus in de mond goedaardig is en blijft.

Hoe wordt  lichen ruber planus vastgesteld ?

De meeste vormen van lichen planus zijn voor een dermatoloog gemakkelijk op het oog te herkennen. Omdat lichen planus kan lijken op andere jeukende huidaandoeningen wordt soms toch een huidbiopsie gedaan de diagnose te bevestigen. De relatie tussen amalgaamvullingen en lichen planus in de mond is NIET ALTIJD door middel van allergietesten (op kwik en amalgaam) aan te tonen.

Wat is de behandeling voor lichen ruber planus ?

Indien lichen planus niet uitgebreid is, weinig jeuk geeft of op een cosmetisch onrelevante plek zit hoeft deze niet persé te worden behandeld. Wanneer de verdenking bestaat dat de huidafwijkingen zijn ontstaan na gebruik van een bepaalde medicijn, dient u dit aan uw arts te melden. Het is dan raadzaam om het gebruik van deze medicijn te staken, omdat de huidafwijkingen binnen enkele weken spontaan kan verdwijnen. Volgens een recent overzicht over behandelvormen voor lichen planus bestaat er op dit moment geen behandelvorm die voor alle vormen van lichen planus even werkzaam is. De behandelingen zijn gericht om de jeuk en de ontstekingsreactie te bestrijden en dus niet om de oorzaak van de ziekte aan te pakken. Uiteraard zal de behandelkeuze afhangen van een aantal factoren zoals, leeftijd en algemene gezondheid.

LICHEN PLANUS OP DE HUID EN GESLACHTSDELEN
A. Snel uitbreidende en hevig jeukende lichen planus
1. Corticosteroïd tabletten. U krijgt dan een korte kuur met prednisolon. Soms wordt deze nog gecombineerd met een antihistaminicum om de jeuk te bestrijden.
2. Lichttherapie. Meest effectief is een kuur met PUVA al of niet in combinatie met tabletten die uit een vitamine A zuur afgeleide bestaat, namelijk acitretine (merknaam: Neotigason)
3. Ciclosporine tabletten. Dit betreft ook een ontstekingsremmend middel die in een korte kuur wordt voorgeschreven.
4. Andere oraal ingenomen ontsteking remmende middelen die met wisselende resultaten bij lichen planus zijn gebruikt zijn onder andere dapson, antimalariamiddelen (zoals plaquenil), methotrexaat en mycofenolaat mofetil

B. Kleine hardnekkige lichen planus plekjes
1. Uitwendige corticosteroïden, in de vorm van plaatselijke injecties of in een crème of zalf eventueel onder occlusie.
2. Operatieve verwijdering

LICHEN PLANUS IN HET MONDSLIJMVLIES
A. Vervangen van amalgaamvullingen door composiet vullingen
Wanneer de afwijkingen zich alleen in het mondslijmvlies bevinden en nergens anders in de huid, is het zinvol om eventuele amalgaamvullingen in het gebit door uw tandarts te laten vervangen door witte (composiet) vullingen. Studies hebben laten zien dat deze ingreep bij de meeste patiënten heeft geleid tot vermindering van de klachten. Dit gunstige resultaat werd gevonden bij patiënten met zowel positieve als negatieve allergietesten op kwik of amalgaam.
B. Symptomatische behandelingen
Een behandeling is niet altijd noodzakelijk omdat deze niet altijd klachten geeft. Bij die gevallen waarbij de afwijkingen pijn, branderig gevoel, roodheid, blaren, wondjes en zweren geven zijn de volgende lokale behandelingen beschikbaar:

1. Corticosteroïdhoudende crème
2. Vitamine A zuur (tretinoïne) crème 1-2 dd. Dit middel heeft echter als nadeel irritatie.
3. Mondspoelingen met ciclosporine bevattende drank. Het gebruiksvoorschrift is als volgt: 3 keer per dag 5 ml gedurende 5 minuten in de mond (spoelen of gorgelen), daarna uitspugen (niet doorslikken) en daarna 30 minuten niets eten of drinken. Dit drankje is echter niet officieel geregistreerd voor lichen planus in de mond. Resultaten uit wetenschappelijke studies tonen echter wel gunstige resultaten. Verder is het zo dat de afwijkingen in de mond tijdens een inwendig voorgeschreven behandeling (bijv. kuur met prednisolon) ook kunnen verbeteren.

Wat kunt u zelf aan lichen rubber planus doen ?

• Zo min mogelijk huid beschadigen.
• Sterk gekruid eten, citrusvruchten, tomaten, cafeïnehoudende dranken zoals koffie en cola, knapperig voedsel zoals toast en chips, kunnen lichen planus in de mond verergeren. Als men het gevoel heeft dat dat zo is, kan men deze producten beter vermijden.
• Lichen planus kan, indien het gepaard gaat met slechte verzorging van de mond, ook het tandvlees en het gebit aantasten. Daarom is het aan te raden om bij lichen planus van de mond regelmatig naar de tandarts te gaan voor controle en schoonmaken van het gebit.

Gaat lichen ruber planus over ?

Lichen planus geneest spontaan in een tijdsbestek wisselend van enkele maanden tot jaren. Zowel tijdens de behandeling als bij spontane genezing blijven er vaak donkerbruine verkleuringen zichtbaar op de huid. Evenals de bultjes kunnen deze vlekken na verloop van tijd vanzelf verdwijnen. Ongeveer 20% van de mensen krijgt lichen planus voor een tweede keer.